در گفت وگو با بی دانلود مطرح شد؛
سؤالاتی جدید درباره بزرگترین طرح نجومی کشور
با دعوت نشدن فعالان عرصه های نجوم آماتوری و حرفه ای و پژوهشگران این حوزه در روز افتتاح رصدخانه ملی این سوال در ذهن پژوهشگران این حوزه به وجود آمده که رصدخانه ای که با هزینه ملی به راه افتاده است آیا پس از راه اندازی، مدیریت ملی خواهد داشت یا تبدیل به رصدخانه وابسته به نهادی خاص خواهد شد؟
به گزارش بی دانلود به نقل از ایسنا، پروژه ساخت رصدخانه ملی که در سال ۱۳۷۹ آغاز شد، پس از فراز و نشیب های فراوان حالا در قله ۳۶۰۰ متری (گرگش) آرام گرفته و مراحل بلوغ و به بار نشستن خودرا طی می کند. اما این طرح پس از برگزاری مراسم افتتاحیه در روز ۷ تیرماه سال جاری با انتقاداتی درباب اعلام افتتاح این رصدخانه بدون داشتن آینه روبرو شد که مسؤولان این طرح بیان داشتند که این مراسم بیشتر آمادگی برای بهره برداری است تا افتتاح.
برخی دیگر از فعالان این عرصه مانند انجمن نجوم کشور نیز نسبت به دعوت نشدن آنها در این مراسم مطالبی را مطرح نمودند که در این خصوص نیز سوالاتی بوجود آمده که امید است تا در یک جلسه و یا کنفرانسی علمی پاسخ مجریان این طرح بزرگ ملی نیز شنیده شود.
البته برخی دیگر از صاحب نظران این حوزه نیز برخی سؤالات دیگر را مطرح کرده اند؛ این که برای این طرح ملی، چه مدیریتی پیش بینی شده است؟ و آیا آن مدیریت نیز بصورت ملی خواهد بود و یا در اختیار یک پژوهشگاه قرار خواهد گرفت؟ و یا این که چرا مستندات علمی بخش های کلیدی تلسکوپ تا حالا منتشر نشده است؟
دکتر سپهر اربابی همچون افرادی است که این سوالات را مطرح کرده است. وی بعد از بهمن ۱۳۸۲ با شرکت در کارگاه بین المللی رصدخانه ملی در زنجان، همکاری خودرا با در سمت معاون مدیریت طرح شروع کرد و تا اختتام این همکاری که تا سال ۱۳۹۵ ادامه داشت، در این پروژه کلان رصدخانه ملی بعنوان یکی از مدیران طرح شخص کلیدی و تاثیرگذاری بوده است.
وی در پروژه رصدخانه ملی سِمت هایی چون مسؤول تشکیل و مدیریت و راه اندازی تیم فنی و ارتباط با مشاوران دانشگاه لوند و مسؤول مذاکرات علمی و فنی خرید آینه، سرپرستی و اجرای زیرساخت های فنی در قله، برونسپاری و مسؤولیت طرح در تکمیل طراحی مفهومی و جزئی رصدخانه ملی را بر عهده داشته است.
اربابی هم اکنون مدیر پروژه در تحقیق و توسعه نسل جدید دستگاه های پرتو درمانی در بخش فیزیک پزشکی دانشگاه وورتزبورگ آلمان است.
این مسؤول سابق طرح ملی رصدخانه ملی، "صداقت" را مهترین رکن اجرای پروژه های علمی می داند. چونکه در غیر این صورت، کل پروژه دستخوش ناملایمات خواهد شد.
وی همین طور تاکید دارد که از ابتدا بر خلاف تصور برخی که تاکید بر خرید تلسکوپ از خارج داشتند، اصرار بر آن داشته که تلسکوپ رصدخانه ملی در کشور طراحی و ساخته شود تا سرنوشتی همانند سایر رصدخانه ها که تلسکوپ آنها وارداتی بوده، پیدا نکند.
آنچه در ذیل می آید دیدگاه های دکتر اربابی درباب رصدخانه ملی است:
فراز و فرودهای یک طرح ملی
دکتر سپهر اربابی در گفت و گو با ایسنا افتتاح رصدخانه ملی را با اهمیت ترین رویداد در چرخه زندگی یک رصدخانه عنوان نمود و اظهار داشت: این که چرا پس از برگزاری این مراسم نقدهایی به آن وارد شد، به این علت است که اگر در اعلام این رویداد عدم صداقتی وجود داشته باشد، ممکنست به کل طرح تعمیم داده شود و این برای یک طرح بزرگ علمی شایسته نیست.
اربابی اشاره کرد: افتتاح یک رصدخانه در صورتیکه تلسکوپ آن آینه ندارد، در جامعه علمی موجب خدشه دار شدن وجهه آن می شود. علاوه بر آینه رصدخانه دارای بخش های مهم دیگری است و بنظر می رسد که سایر بخش های این رصدخانه در وضعیت افتتاح قرار ندارند؛ چونکه رصدخانه به غیر از سامانه نگهدارنده آینه اصلی، دارای بخش های دیگری به نام "آداپتور روتیتور" یا "گرداننده میدان دید" است که باید تولید شده باشد و بخش اصلی و حساس و مهم تلسکوپ است که کار پیچیده ای دارد.
وی افزود: علاوه بر این ابزارهای دریافت و پردازش نور در رصدخانه مانند "طیف یا نور سنج"، "دوربین های تصویربرداری" و "فوکال ردیوسر" که بعنوان ابزار همه کاره شناخته می شود، نیاز است تا یک تلسکوپ به کارایی بالایی برسد.
اربابی که هم اکنون در سمت مدیر پروژه در ساخت نسل جدید دستگاه های پرتو درمانی در دانشگاه وورتزبورگ آلمان مشارکت می کند، با اشاره به چرخه زندگی یک ابزار رصدی و یا آزمایشگاهی، توضیح داد: برای ساخت یک ابزار رصدی ابتدا اهداف راهبردی این ابزارها و پس از آن اهداف علمی تعیین می شود و بعد از آن اهداف مفهومی تبیین خواهد شد و پس از آن مرحله طراحی جزئی مطرح و سپس ساخت اجزا و قطعات شروع خواهد شد.
وی مرحله بعد را "آزمون های کارکردی" عنوان نمود که در حین کار انجام می شود و افزود: "مرحله بعد به «تنظیمات» مربوط می شود" که شامل اقداماتی چون کالیبراسیون و مدرج سازی است و پس از آن تیم تحقیقاتی وارد فاز راه اندازی میشود و در نهایت نورگیری و افتتاح انجام می شود و پس از این مرحله است که پروژه به جامعه علمی تحویل داده می شود.
اربابی، تعمیرات و نگهداری و ارتقاء را فاز نهایی پروژه رصدخانه عنوان نمود و با طرح سوالی مدعی شد: باید بررسی شود که رصدخانه ملی در کدام مرحله این چرخه زندگی قرار دارد؟ و مشخص است که این رصدخانه بخش های مهمی از این مراحل را طی نکرده است.
این محقق سابق رصدخانه ملی ایران، هچنین با طرح این ادعا که نمی گردد در چنین پروژه هایی فقط یک نفر مسؤل همه کارها باشد، افزود: مسؤل بخش های راهبردی و اهداف علمی بر عهده تیم علمی است و از جایی که طرح وارد طراحی مفهومی و زیر ساخت اجزا و نصب قطعات و راه اندازی و تنظیم می شود، مسؤولیت آن بر عهده "تیم" فنی است. اینکه یک فرد واحد "که" هم مسؤول بخش علمی، هم بخش فنی و هم در نهایت رصدگر و کاربر آن باشد، خارج از عرف جهانی چنین طرحی و مغایر با ملی بودن این پروژه است.
اربابی اضافه کرد: این که گفته می شود رصدخانه ملی بزرگترین طرح پژوهشی ملی است، باید تکیه بر جامعه علمی کشور "داشته" باشد. تا زمانی که من مسؤولیت این پروژه را داشتم، تلاش داشتم تا برگزاری کارگاه های علمی و همایش ها با حضور تمامی منجمان ایرانی و جامعه علمی کشور "باشد" تا طرح های پژوهشی مورد نظر خودرا مطرح کنند و حتی المقدور در اهداف علمی این طرح و خاصیت های طراحی آن در نظر گرفته شود.
وی با اعلان اینکه در سالهای اخیر نقش جامعه علمی کشور در این طرح کمرنگ شده است، مدعی شد: این در حالیست که بمنظور رسیدن به هدف نهایی این رصدخانه، لازم است تا بعد از نورگیری به جامعه علمی کشور تحویل داده شود که هم اکنون اجرای این امر دور از ذهن است، مگر آنکه انتقادات این حوزه جدی گرفته شود تا به این روند کمک گردد.
اربابی "تحویل دادن پروژه به جامعه علمی" را به مفهوم تشکیل کمیته علمی دانست و اظهار داشت: این کمیته علمی است که تصمیم "می گیرد" چه طرحی، با چه اولویتی و در چه زمانی صورت گیرد، تعیین طرح های پژوهشی که در این رصدخانه اجرا می شود باید برمبنای معیارهای علمی صورت گیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که با نصب نشدن آینه تلسکوپ عملا ارائه طرح به کمیته علمی غیر امکان دارد، هم اکنون چه باید کرد، پاسخ داد: مساله اصلی در این است که اگر با همین روند به جلو برود، این نگرانی وجود دارد که تلسکوپ به جامعه علمی تحویل و ارائه نخواهد شد.
اربابی، "شرکت" نداشتن فعالان عرصه نجوم حرفه ای و آماتوری و همین طور انجمن نجوم در مراسم افتتاح رصدخانه ملی را از دیگر نکات قابل تامل دانست و تصریح کرد: چنین نگاهی نوعی انحصارطلبی را در ذهن به وجود می آورد که به ملی بودن آن لطمه وارد می کند؛ و این سوال "را ایجاد می کند" که آیا این رصدخانه که هزینه آن ملی تامین شده است، پس از راه اندازی، به رصدخانه پژوهشگاه دانش های بنیادی تحویل داده خواهد شد و فقط در اختیار افراد خاص خواهد بود؟
اربابی با اعلان اینکه دلیل انتقادات افرادی مانند ما وجود چنین نگرانی هایی است، اظهار داشت: از طرف دیگر در زمانی که طرح شروع شد، اهداف راهبردی و اهداف علمی را مشخص کردیم و تعدادی از افراد که الان تاکید بر توان داخلی دارند، در آن زمان مخالف این بودند که مدیریت ساخت رصدخانه در ایران باشد و اگر ما در آن زمان طبق تاکید آنها پیش رفته بودیم، الان تلسکوپ دو متری خریداری شده بود و آنرا در قله "دینوا" نصب کرده بودیم. آنها بر خرید از خارج تاکید داشتند که در نهایت بعد از چند سال مانند خیلی از ابزارهای پیشرفته خریداری شده بعد از چند سال از کارافتاده و بلااستفاده باقی می ماند.
وی با اعلان اینکه آمادگی برگزاری مناظره دراین زمینه را دارد، اضافه کرد: سوابق ابتدای طرح و اسناد دال بر تاکید بر خرید تلسکوپ در صورتجلسه های شورای راهبری طرح در معاونت فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری موجود است.
اربابی افزود: در آن زمان من اصرار کردم که اگر تلسکوپ خریداری شود، ما ابزاری خواهیم داشت که تا ابد وارداتی است و برای همیشه وابسته به شرکت تولیدکننده هستیم و تلسکوپ رصدخانه ملی سرنوشت مشابه سایر تلسکوپ های خریداری شده کشور را پیدا می کرد.
اربابی به عنوان یکی از مدیران سابق رصدخانه ملی با تاکید بر این که بنا بر این است که هم اکنون خیلی از تلسکوپ های خریداری شده در گذشته، حالا بلا استفاده مانده است، تصریح کرد: بعنوان مثال سازنده تلسکوپ رصدخانه تبریز مانند خیلی از سازندگان "تلسکوپ ها" دیگر وجود ندارد که بخواهد خدماتی به ما ارائه نماید. شرکت معظم و شناخته شده "زایس" آلمان که سازنده رصدخانه ملی یونان بود، بعد از اجرای آن، واحد ساخت رصدخانه "روا" را تعطیل کرد. بدین جهت بود که در این پروژه قصد داشتم که توان تولید برای ساخت تلسکوپ را در کشور ایجاد کنم، بنا بر این تلاش زیادی کردم تا بالاخره معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم در آن زمان پذیرفت که مدیریت ساخت رصدخانه ملی در کشور صورت گیرد.
وی با بیان آنکه در آن زمان دانش مهندسی و توان ساخت پروژه رصدخانه در کشور موجود نبود، اظهار داشت: بر این اساس با پژوهشگران دانشگاه "لوند" سوئد وارد مذاکره شدم و از آنها برای تشکیل تیم فنی مشاوره گرفتم و این دانش در کشور بوجود آمد، وگرنه در آن زمان تیم مهندسی "رصدخانه" که بخواهیم به آن افتخار نماییم، نداشتیم.
اربابی با اعلان اینکه هم اکنون این اقداماتی که در آن زمان اجرا شد، نادیده گرفته می شود، اشاره کرد: از طرف دیگر ادعا می شود که داده های این طرح ملی در مقالات و کنفرانس ها انتشار یافته است، ولی بررسی این مقالات نشان میدهد که به هیچ وجه اطلاعات فنی و علمی درباره رصدخانه ملی منتشر نشده است. بعنوان نمونه اعلام می شود که در سال ۲۰۱۹ اطلاعات مکان یابی این طرح انتشار یافته است. داده هایی که در این مقاله در سال ۲۰۱۹ دیده می شود، مربوط به سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ و یک نمودار از سال ۲۰۱۰ است. این یعنی ۱۳ تا ۱۴ سال از انتشار داده ها گذشته است تا به مرحله انتشار برسد.
به گفته وی، این مقاله به شکلی تنظیم شده که حتی اسم افراد مشهور در ارجاعات آن غلط املایی دارد!
اربابی اضافه کرد: علاوه بر آن هیچ یک از مقالات کنفرانسی این طرح از سال ۲۰۱۶ به بعد حاوی اطلاعات فنی و علمی نیست. در متن خبری چند خطی که سال ۲۰۱۸ در نیچر انتشار یافته اعلام گردید "که" ایران طرح رصدخانه ملی را اجرائی کرده و به زودی افتتاح می شود.
وی با اعلان اینکه کاری که تا حالا بر روی این رصدخانه انجام شده، اصلا اقدام کوچکی نیست، اظهار داشت: بخش محفظه تلسکوپ این رصدخانه که در کشور تولید شده، کار عظیمی است؛ ولی کار ساخت عمارت در ایران کار شناخته شده ای است و تلسکوپ جدا از سامانه نگهدارنده آینه اصلی و آداپتور روتیتور بیشتر کار آهنگری و جوشکاری و ساخت قطعاتی است که در توان کشور وجود دارد، "ولی ساخت و نصب قطعات اصلی تلسکوپ اقدام" چالشی هست که هنوز کامل اجرائی نشده است.
اربابی، اجرای ساخت و نصب سامانه نگهدارنده آینه اصلی و آداپتور روتیتور را در توان متخصصان اپتیک دانست و با طرح ادعایی دیگر اظهار داشت: مساله این است که مسؤولیت اپتیک تلسکوپ رصدخانه ملی حالا ابهام دارد. وقتی در طرح علمی ادعاهای بی پایه و اساس شود، کل طرح زیر سوال میرود و این خطر اصلی است.
مسؤول سابق مذاکرات علمی و فنی خرید آینه رصدخانه ملی، با اشاره به بیانیه مشاوران بین المللی درباره رصدخانه ملی، اظهار داشت: برمبنای آنچه که این مشاوران بین المللی در این بیانیه منتشر نمودند، آخرین باری که آنها از این طرح بازنگری داشته اند، سال ۲۰۱۷ است و مشخص نیست که این بازنگری آنها در چه سطحی بوده است؛ چونکه این متخصصان برجسته بخش ها و اسنادی از رصدخانه را مورد بازنگری قرار دادند که به آنها ارائه شده است.
اربابی در آخر نیز مدعی شد: بازبینی کلی "این مشاوران بین المللی از «طرح رصدخانه ملی ایران» در سال ۲۰۱۲ و در مرحله پایانی طراحی مفهومی انجام شده است و نوبت بعدی در سال ۲۰۱۷ بوده که" ممکنست از نظر کیفیت و دقت بصورت دربرگیرنده تمامی ابعاد و مشخصات رصدخانه و تلسکوپ کامل انجام نشده باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب